Khi nhiệt độ trung tâm cơ thể ta (body core temperature) xuống dưới 95 độ F (tức dưới 35 độ C), cơ thể ta sẽ không chịu đựng được lâu. Lúc thân nhiệt xuống thấp đến mức ấy, ta sẽ run dữ lắm, tay chân tê dại, mệt mỏi, thở nông đi, áp huyết xuống thấp, và trí óc mất sáng suốt. Nếu tình trạng này kéo dài, ta tất sẽ lâm nguy.

Tình trạng thân nhiệt hạ thấp như vậy có thể gây do việc ta ở ngoài trời lạnh lâu quá, hoặc ra nơi nhiều gió máy. Ngay cả việc tiếp xúc quá lâu với nước hay chất kim loại (metal), những thứ dẫn truyền hơi lạnh, cũng khiến thân nhiệt ta dễ hạ thấp. Trong nhà có sưởi ấm áp, khô ráo, ta thường không có vấn đề, trừ khi rủi bị cúp điện nên sưởi tắt.



Chống khí lạnh



Như vậy, để tránh nguy hiểm do khí lạnh, vui hưởng lễ lạc mùa Đông, và còn có dịp nhìn thấy cỏ cây thay áo mới trong mùa Xuân tươi mát, ta cẩn thận:

- Trong nhà cần có sưởi, chúng ta chẳng nên tiếc tiền sưởi, ngày ra vào co ro, đêm khó ngủ, có khi còn nguy hiểm. Mền điện cũng là cách tốt giúp ta ấm áp ban đêm trong giường.

- Mỗi lần nảy ý định đi đâu ra khỏi nhà lâu, mở radio, truyền hình, hoặc đọc báo xem tin thời tiết. Song đừng đặt hết lòng tin vào họ, những người giữ việc tiên đoán thời tiết, nên bi thảm hóa tình thế thêm một chút, vì nào ai biết rõ ý Trời, trời có thể bất ngờ trở lạnh hơn họ tiên đoán, có khi còn mưa nữa đấy.

- Ăn mặc ấm áp. Nên mặc quần áo chống lạnh có nhiều lớp (layered, insulated clothing), ít bị ẩm (bằng polypropylene hay len), và lót một lớp chống gió bên ngoài (windproof outer layer). Luôn nhớ mang theo đồ đi mưa, phòng khi trời trở, mưa bất ngờ. Nếu có thể thu xếp, nên tránh ra ngoài khi trời đang giông bão.

- Giữ quần áo cho khô. Quần áo ướt mất khả năng giữ nhiệt của chúng, và cùng với gió, chúng khiến ta mau bị lạnh, run.

- Đội mũ hay quàng đầu cho ấm. Bạn có biết, đến 30-50% thân nhiệt của ta bị mất qua da đầu, thế mới lạ.

- Tránh đừng hăng, vận động quá đáng, chảy mồ hôi nhiều. Khi ta chảy mồ hôi, mồ hôi bốc hơi và làm cơ thể mất bớt nhiệt.

- Tìm chỗ trú nếu thấy lạnh, hay tự làm một chỗ trú để tránh khí lạnh (trường hợp ở trong rừng, ...). Nếu cần, nên đốt lửa lên để sưởi ấm.

- Ăn và uống nhiều hơn trong mùa lạnh. Mang theo thức ăn chứa nhiều năng lượng (như những thỏi kẹo candy bars, trail mix), khi ra ngoài vào những lúc mà thời tiết có vẻ bất thường, ta không biết rõ lòng Trời. Nhưng nhớ tránh dùng cà-phê và rượu, những thứ ăn cắp nhiệt lượng của cơ thể chúng ta. Rượu cho ta cảm giác ấm hơn thực đấy, song nó làm nở những mạch máu gần ngay dưới da, khiến nhiệt trong người ta thất thoát qua những mạch máu này nhanh và nhiều hơn.

Ở những tiểu bang tuyết giá, ta cũng nhớ sửa soạn xe cộ, và hết sức cẩn thận khi lái trên những con đường tuyết đã đóng thành đá để tránh tai nạn. Có cái điện thoại di động trong người phòng khi hữu sự, xe chết máy, gặp tai nạn, lao xuống hố, v.v., cũng là một bảo đảm rất tốt.

Đi ngoài đường trơn trượt, nên mang giầy loại tốt, có đế cao su bám đường giúp đỡ té ngã. Vồ ếch, té ngã chỏng gọng dễ gãy xương. Các vị có tuổi khi ngã dễ gãy xương hông (hip fracture), có thể đưa đến tử vong.

Khí lạnh mùa Đông biết giết người, ta nên cẩn thận, nhất là lúc có việc ra ngoài. Trời đất đổi thay, mong Đông đến song không ở lâu, và Xuân chóng lại, mang theo nắng ấm cùng những niềm hy vọng mới.

Chất benzene và bệnh ung thư máu.

Một khảo cứu về ảnh hưởng của chất benzene lên sức khỏe của các công nhân trong kỹ nghệ hóa chất ở Trung Quốc do các BS của Đại Học Y Khoa California thực hiện với sự hợp tác của Viện Khoa Học Bắc Kinh đã vừa được đăng tải trên tờ báo Science. Kết quả cho thấy là những loại hóa chất dùng trong kỹ nghệ làm giày dép có benzene đã có ảnh hưởng xấu lên các tế bào trong máu của các công nhân này khiến làm cho hệ thống miễn dịch chống lại nhiễm trùng bị giảm sút và có thể gây độc hại cho hệ thống sản xuất các tế bào máu trong cơ thể là tủy xương (bone marrow)..

Báo cáo này hết sức quan trọng vì sẽ có ảnh hưởng rất lớn lên một số lớn kỹ nghệ trên khắp thế giới và sẽ khiến cho các đại công ty hoá chất và kỹ nghệ tiêu dùng ở Mỹ phải sửa đổi lại các biện pháp an toàn lao động hòng bảo vệ cho người công nhân không bị nhiễm độc tại nơi làm việc.

Các BS đã khảo sát khả năng đề kháng của các bạch huyết cầu trên 250 công nhân làm việc tại một xưởng chế tạo giày dép ở Bắc Kinh dùng một loại keo dán ở trong có chất benzene và đem so sánh kết quả với 150 công nhân khác làm việc ở một nhà máy khác không dùng chất benzene. Các BS đã kiểm điểm lại sức kháng độc của các bạch huyết cầu có nhiệm vụ chống lại các vi khuẩn gây bệnh cũng như khả năng tiết ra các kháng thể ( antibodies ) thì thấy là bị suy giảm từ 15 đến 18 % mặc dù nồng độ chất benzene tìm thấy trong cơ thể các công nhân này thấp hơn mức an toàn được ấn định bởi Bộ Lao Động.

Khám phá này khiến cho các chuyên viên Y tế công cộng lo ngại rằng chất benzene có thể gây ra một số bệnh về máu nhất là chứng ung thư máu ( leukemia) ở một nồng độ thấp hơn như mức đã được ước lượng trước đây là 0.1 triệu trong vòng 8 tiếng đồng hồ mỗi ngày (1ppm). Nếu kết quả của cuộc khảo sát quan trọng này được xác nhận trong tương lai bởi các cuộc khảo sát khác rộng lớn hơn thì chắc chắn sẽ có hậu quả lên một số lớn kỹ nghệ ở Mỹ lệ thuộc vào chất benzene, trong đó có dịch vụ sửa móng chân, móng tay tức là “nghề làm nails, làm tóc” một nghành mà tại nhiều nơi do người Việt Nam làm chủ tới 90 % !



Vòng khoen mầu nhiệm benzene.



Chất benzene được nhà bác học Anh Michael Faraday tìm ra vào năm 1825 trong dàu hỏa và sau đó được tổng hợp bởi các kỹ sư Đức từ than đá và hiện nay chất benzene được dùng trong rất nhiều lãnh vực của kỹ nghệ hóa chất như dàu hỏa, xăng dàu (octane) ,khí đốt, dược phẩm, mỹ phẩm, nhuộm hóa chất vải vóc tơ sợi( aniline), tẩy rửa trong kỹ nghệ xe hơi, chất nhựa plastics, giày dép, các loại mỹ phẩm như nhuộm tóc, nhuộm móng tay cho đến các hóa chất dùng trong kỹ nghệ quốc phòng như chất nổ TNT, thuốc súng.

Có thể nói như chất benzene hiện diện khắp nơi trong một xã hội kỹ nghệ hóa như ở Mỹ ! Không có nơi nào tránh khỏi ảnh hưởng của chất benzene , chỉ khác ở mức độ nhiều tới mức nào và nhất là trong thời gian bao lâu ( time exposure). Benzene có công thức hoá học là C6H6 khiến các khoa học gia từ nhiều năm không tìm được cấu trúc đích thực của nó vì các hạt nguyên tử C ( carbone ) và H ( hydrogen ) không thể nối vào nhau bằng công thức bình thường. Bài toán nát óc này đã được giải quyết bởi TS Von Kékulé trong khi ông suy nghĩ miên man rồi ngủ thiếp đi.

Trong giấc mơ ông thấy một con rắn cắn vào đuôi khiến khi ông tỉnh giấc thì nghĩ ra được cấu trúc của chất benzene là một cái khoen gồm có các hạt nguyên tử C và H nối liền vào nhau. Cấu trúc này đã là nền tảng của môn học hóc học hữu cơ ngày nay (organic chemistry ) và mở ra kỷ nguyên mới cho nghành kỹ nghệ hóa chất vì giúp cho các khoa học gia hiểu được rồi tổng hợp các loại hóa chất mà chúng ta dùng ngày nay từ các chất nhực dẻo, xăng dàu cho tới dược phẩm, mỹ phẩm, thuốc nhuộm..

Chất benzene và ung thư máu ( leukemia).

Nhưng chất benzene được Y học chứng minh là có thể gây ra một số bệnh về máu trong đó có chứng ung thư máu ( leukemia ) vì có ảnh hưởng độc hại lên các tế bào gốc ở trong tủy xương ( bone marrow) là nơi sản xuất ra các tế bào máu như bạch huyết cầu, hồng huyết cầu và tiểu cầu ( platelets).

Sau khi bị nhiễm độc thì các tế bào tuỷ xương sản xuất ra những tế bào ung thư thay vì những tế bào bình thường rồi làm cho bệnh nhân bị mất máu, chảy máu, nhiễm trùng.. vì các tế bào ung thư không có khả năng như các tế bào bình thường. Lần lần tuỷ xương bị xâm lấn và bóp nghẹt bởi các tế bào ung thư rồi làm cho bệnh nhân chết vì các biến chứng.

Trước đây chứng ung thư máu có tỷ lệ tử vong gần như 100 % vì không có thuốc trị đựơc các tế bào ung thư hoặc làm sống lại được tuỷ xương đang bị bóp nghẹt. Nhưng gần đây nhờ khám phá một số thuốc mới và nhất là kỹ thuật ghép tuỷ xương (bone marrow transplant) nên một số trường hợp ưng thư máu, nhất là ở trẻ em có thể chữa lành bệnh , tỷ lệ thành công có thể lên tơi trên 90 %. Ở người lớn thì thấp hơn nhưng trong tương lai có thể sẽ được chinh phục nhờ các kỹ thuật mới. Lý thuyết trị ung thư máu tương đối giản dị giống như là đem phá hủy một ngôi nhà bị mối xông rồi xây cất lại một ngôi nhà hoàn toàn mới !

Các Bác sĩ dùng các loại thuốc cực mạnh để tiêu diệt hết các tế bào ung thư trong cơ thể bệnh nhân rồi sau khi lấy ra từ một người cho tuỷ xương (bone marrow donor) thường là trong gia đình, họ hàng rồi đem ghép vào cho bệnh nhân. Các tế bào được ghép sẽ di chuyển vào bên trong tủy xương của bệnh nhân rồi sau đó sẽ sản xuất ra các tế bào máu mới giúp cho bệnh nhân lành bệnh. Trở ngại là tìm được người cho thích hợp và có một cấu trúc di truyền giống với bệnh nhân khiến sau khi được ghép thì không xảy ra hiện tượng chối bỏ ( rejection).

Các BS đang nghiên cứu kỹ thuật dùng các tế bào gốc ( stem cells) để tạo nên các tế bào tuỷ xương mới và trong tương lai kỹ thuật này sẽ được hoàn thiện và sẽ giúp giải quyết được việc tìm người cho tủy xương. Một kỹ thuật khác là dùng các tế bào trong cuống rốn ( cord cells ) vì các tế bào này cũng giống như các tế bào gốc nên có thể dùng để chế tạo thành các tế bào máu đem truyền cho bệnh nhân. Lợi điểm là các tế bào cuống rốn rất dễ tìm và không phải nhờ đến các bào thai và hiện nay đang có kế hoạch làm nên một ngân hàng cuống rốn trên cả nước Mỹ. Kỹ thuật ghép tuỷ xương hiện nay đang có nhiều tiến bộ vượt bực để chinh phục bệnh ung thư máu. Tại Đại Học Y Khoa Oklahoma, BS Giảng Sư Nguyễn Khánh Nhật Thy hiện nay là một chuyên viên của Bộ Môn huyết học (mematology) rất nổi tiếng về ghép tủy xương và đã cứu sống nhiều bệnh nhân bị chứng ung thư máu mà trước đây coi như cầm chắc một bản án tử hình trong tay.

Đề phòng nhiễm độc chất benzene..



Các chuyên viên Y tế công cộng sau khi nghiên cứu kết quả vừa được công bố đã tỏ ra lo ngại rằng các biện pháp an toàn hiện nay chống lại nhiễm độc benzene ở Mỹ chưa đủ để bảo vệ cho người công nhân. BS David Eastmond của Đại Hoc california-Riverside nói “ cần phải xét lại tiêu chuẩn về nồng độ benzene của OSHA đưa ra là 1 phần triệu “

Giới kỹ nghệ hóa chất thì tỏ ra thận trọng vì có thể có ảnh hưởng lên lợi nhuận và họ đã chống lại các khuyến cáo trước đây của OSHA đòi hạ thấp mức an toàn về benzene. Tuy vậy tổ chức dàu hỏa Mỹ American Petroleum Institute, đồng ý sẽ làm một cuộc khảo sát mới rộng rãi hơn ở Trung Quốc về ảnh hưởng của chất benzene lên sức khỏe công nhân.

Ở Mỹ hiện nay tỷ lệ chất benzene tại các xí nghiệp đã giảm rất nhiều nhưng chưa có một con số thống kê chính xác về việc nhiễm độc. Khảo sát làm năm 1987 cho biết là trên cả nước Mỹ có khoảng hơn 200000 người thường xuyên tiếp xúc với chất benzene, phần lớn ở trong kỹ nghệ xăng dàu, hóa chất, mỹ phẩm, dược phẩm..

Một trong những nghành nghề tiếp xúc với các hoá chất có benzene là dịch vụ nhuộm tóc, nhuộm móng tay, móng chân nên việc giữ cho không khí được trong lành là điều rất quan trọng cũng như thời gian tiếp xúc với các hoát chất cũng nên được giảm bớt vì các khảo cứu cho biết là ngoài yếu tố nồng độ chất độc trong không khí thì yếu tốc thời gian nhiễm độc ( chronic exposure ) cũng rất quan trọng. Aùp dúng đúng mức các khuyến cáo an toàn lao động như dùng máy tẩy sạch không khí, máy thông hơi là tốt nhất để làm giảm nồng độ benzene tại nơi làm việc. Ngoài ra ở trong các thuốc tẩy móng tay, nail polish, còn có chất phtalate và chất này được chứng minh là có độc tính trên loài chuột và gây dị tật bẩm sinh. Vì thế các phụ nữ mang thai nên tránh dùng các loại nail polish trong khi chờ đợi nhiều khảo cứu mới.

BS Nathaniel Rothman của Viện Ung thư nhận xét về khảo cứu kể trên như sau “ chưa thể có kết luận chắc chắn về mức độ nguy hiểm là bao nhiêu vì chúng ta cần biết thêm là chất benzene ở liều thấp có ảnh hưởng như thế nào lên các tế bào của tủy xương sản xuất ra các tế bào máu. Và ảnh hưởng lên sức khỏe của người công nhân đến mức nào ?”.

BS Gilbert Omenn của Đại Học Michigan tin rằng cuộc khảo cứu này sẽ có ảnh hưởng lớn lên các biện pháp an toàn lao động trong nghành hóa chất.

Hiện nay đang có một cuộc khảo sát khác to lớn hơn ở Trung Quốc để tìm cách đề phòng bệnh ung thư máu vì vai trò của chất benzene không còn ai nghi ngờ nữa và vấn đề còn lại là kiểm soát tới mức độ nào thì mới an toàn..



BS Vũ văn Dzi,MD.